İSLAM MEDENİYETİNDE BİLGİNİN MAHİYETİ VE ÖNEMİ

''İslam medeniyeti ilim ile başlar.''

Prof. Dr. Alparslan Açıkgenç ve Prof. Dr. Necati Aydın 21 Aralık 2024 tarihinde Muş Eğitim ve Kalkındırma Vakfına misafir oldular. Her iki hocamız da Muşlu olup Amerika’da doktoralarını yapmışlardır. İkisi de dünyanın birçok yerinde eğitimler vermektedirler. Prof. Dr. Alparslan Açıkgenc hocamız, katılımcılara İslam Medeniyetinde Bilginin Mahiyeti adlı bir konferans verdi. Bu konferansta vurgulanan noktalar aşağıda özetlenmiştir.

1. İslam medeniyeti ilim ile başlar. Bu medeniyetin temeli vahiydir, Kur’an’dır.
2. Bu konuyu vuzuhu ile yazan yüzlerce Müslim ve gayri müslim var. Bunlardan biri kendisi Yahudi olan ve Osmanlı arşivlerinde uzun yıllar çalışan Franz Rosenthal isminde bir Amerikalı oryantalisttir. Knowledge Triumphant isminde meşhur bir kitap yazdı. Franz bu kitapta İslam medeniyetinde tevhitten önce ilim geldiğini; ilmin İslam Medeniyetinin temeli ve esası olduğunu beyan ediyor.
3. Franz İslam Medeniyetinde külli kavramının büyük bir hazine olduğunu vurgulamıştır.
4. İslam Medeniyetinde ıstılah kelimesi çok mühimdir.  Teknik, terim gibi kelimelerin bunun yerine geçemez.
5. Bütün medeniyetler soyut kavramları üzerinden yükselmektedir.
6. Arapça dilinde ilim kelimesi bilgi ve bilim manasında kullanılmıştır.
7. Kur’an’da 800’den fazla direk ve doğrudan ilim anlamına gelen kelimelere vurgu yapmaktadır.
8. Vahiyden bilgi çıkarmak ıstılahın ikinci bir alanıdır.
9. Batılılar Hristiyanlığı tahrip ettiler. Ellerindeki tahrip olmuş din ile bilime tahakküm ettiler.
10. Kur’an’ın bir yol gösterici rehber olduğunu hiç akıldan çıkarmamak gerek. Bu ilerlemenin temel bir kuvvetidir.
11. Istılah kavramının üçüncü bir tarafı aydın kişi veya aydınlanmış bilgidir. Bu kişiler öğretmenler, sanatkârlar, edebiyatçılardır. Bunlar vahiy ile gelen bilginin işari, remzi manalarını toplumun en alt kesimlerinin bile anlayacağı bir şekle getirirler. Bunu çoğu zaman soyut kavramları somut örnekler ile izah ederek başarırlar.
12. Kur’an’da cehalet ve zülümat kavramlar kullanılır ve çoğu zaman beraber zikredilir. Bu iki kavramın anlamını bilmek çok önemlidir ve aydınlanmanın yolunu açacaktır.  
13. İslamiyet kadar ilme ehemmiyet veren başka bir kuvvet yoktur. Erkek ve kadına ilim öğrenmek farz-ı ayindir hükmü en büyük delildir. Çünkü İslamiyet’te farzdan daha büyük bir emir yoktur. 
14. Kur’an ve peygamber bilim kelimesine değil, ilme vurgu yapar. Kur’an fıkıh kavramı ile bilime işaret ediyor ve teşvik ediyor.
15. Batı dünyasında bilim tarihinin babası olarak bilinen George Sharton İbn-i Nedim’den çok etkilenmişti. George Sharton dünyada 700-1200 yılları arasında bilime sadece Müslümanların katkı yaptığını ve sadece Müslümanların bilimle uğraştığını söyler.
16. İslam peygamberi bir dünya medeniyeti tasavvur edip yola çıkmadı. Ama kurduğu medeniyet sadece elli yılda bir dünya medeniyeti inşa etti. Batılı ilim adamları bu gelişmeye mücize diyor.
17. İslam Medeniyetin Bilgi Geleneği peygamberden sonra sahabelerin ciddiyeti hamiyeti, gayreti, samimiyeti; Hz. Ali, İbn-i Rebah Hammad İbn-i Süleyman, mezhep imamları, itikat imamları gibi zatların katkıları ile devam etmiş. Daha sonra ilmi bilime dönüştüren Harezm, İbn-i Sina, Cabir İbn-i Hayam gibi zatlar ortaya çıkmış ve bilimi dünyaya yaymışlardır. Bu kıymetli zatlar önce Kur’an, sonra hadis ve fıkıh ilimleri ile uğraşıp sonra bilim dünyasında temeyyüz etmişlerdir. Böylece bilgi geleneği bilimi doğurdu.
18. Bilgi Geleneğinin beş önemli parametresi vardır. ,

• Toplum ile ilgili olması
• Uzun bir süreç alması
• Süreklilik arz etmesi
• Olaya bütüncül bakması ve
• Bilgi birikimine endeksli olması

19. İslam bilgi geleneğinde

• Toplum
• Ulema
• Adap
• Bilginin beraber olması büyük bir kazanç kapısını açtırmıştır. Bu geleneğin en önemli özelliği vahiy kaynaklı olmasıdır. Vahiy ise en yüksek ilimdir.

Bu gelenek:

• Vehbidir, yani yaratıcı tarafından verilir,
• Hidayet içindir
• Tebliğ içindir
• Kalbi esas alır, aklı asla ihmal etmez,
• Tecdidi önemser,
• Nuranidir
• Bütün toplumu muhatap alır.
•  

20. Burada kalbi yaşatmak esastır. Çalışmayan bir kalbe paslanır nazarı ile bakar.

Bu güzel ve doyurucu konferansta emeği geçen herkesi kutluyoruz.

Muş Eğitim ve Kalkındırma Vakfı olarak eğitim konferanslarına devam edeceğiz.